17. Tại sao Viettel muốn mua một ứng dụng OTT?

Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel đã xác nhận đang đàm phán để mua ứng dụng OTT của Hàn Quốc là Kakao Talk [1]. Chúng ta đều biết rằng các ứng dụng OTT đang giành lấy doanh thu của các hãng viễn thông và khiến cho các hãng này tăng giá cước 3G để bù đắp doanh thu. Do đó, khi người dùng ít dùng SMS, Call mà chuyến qua sử dụng các ứng dụng OTT thì khiến cho các mạng viễn thông đang mất dần nguồn thu chính và chuyển sang tập trung vào các nguồn thu phụ như Internet mobile, các dịch vụ nội dung,... Những phân tích của tôi về vấn đề này có trong bài viết Thời của những mạng xã hội OTT [2]. Vậy thì câu hỏi đặt ra là Viettel mua một ứng dụng OTT để làm gì khi những ứng dụng loại này có thể sẽ tiếp tục làm suy giảm doanh thu của nhà mạng? Quyết định tham gia vào thị trường của ứng dụng OTT có vẻ như là mâu thuẫn với chiến lược kinh doanh của một hãng viễn thông. Trong bài viết này, tôi sẽ phân tích nguyên nhân và dự đoán chiến lược trong tương lai của các hãng viễn thông trong nước.



Cuộc chiến doanh thu

Với số lượng nhân viên khoảng 30.000 người ở trong và ngoài nước, doanh thu năm 2013 khoảng 8 tỷ USD, lợi nhuận ròng khoảng 1 tỷ USD, Viettel cho rằng tốc độ tăng trưởng của Tập đoàn nay đang giảm dần từ 20-25%/năm xuống còn 12-15%/năm [3]. Nguyên nhân chủ yếu được xác định là do dự sụt giảm doanh thu bởi sự xâm nhập của những ứng dụng OTT ngày càng nhiều. Các hãng viễn thông cho rằng mình đang mất khoảng 40-50% từ những ứng dụng này [4]. Tuy nhiên, cái chính của vấn đề là các hãng viễn thông trong nước chưa tìm ra cách nào để lấy lại lượng doanh thu đang ngày càng bị sụt giảm nhiều hơn này. Các hãng này chỉ biết nhìn những ứng dụng OTT làm mưa làm gió và ngày càng nở rộ với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt. Ngoài Viber, Whatsapp, Line, KakaoTalk, Tango,... của các công ty ngoại, trong nước còn có Zalo của VNG đang chiếm lĩnh thị trường này ở Việt Nam.

Cũng theo [3], Viettel là hãng viễn thông lớn nhất Việt Nam, họ cũng đang đầu tư mạnh mẽ ra nước ngoài như Camphuchia, Lào, Nam Mỹ, Châu Phi... với mong muốn đưa Viettel trở thành 1 trong 20 công ty viễn thông và CNTT lớn nhất toàn cầu, 1 trong 10 công ty viễn thông lớn nhất về đầu tư ra nước ngoài. Đây có thể coi là tham vọng của Viettel và cũng là nhiệm vụ mà Tập đoàn do nhà nước quản lý này phải thực hiện được như một Cheabol [5] theo mô hình của kinh tế Hàn Quốc. Việc bị đánh bất ngờ từ các ứng dụng OTT thì không phải một mình Viettel bị ảnh hưởng mà có thể nói tất cả các hãng viễn thông trên thế giới đều bị. Nếu như các hãng viễn thông lớn của thế giới đang tìm cách để bù đắp sự sụt giảm doanh thu bằng cách tăng giá các gói dịch vụ khác thì các hãng trong nước chỉ có cách tăng giá dịch vụ 3G. Nhưng nếu tăng qua nhiều sẽ khiến người dùng quy lưng lại với dịch vụ này, mặc dù giá cước 3G ở Việt Nam vẫn còn thấp hơn các nước trong khu vực. Mặt khác việc tăng giá cước phải đi đôi với tăng chất lượng dịch vụ thì người dùng mới chấp nhận, nhưng đây lại là bài toán khó cho viễn thông Việt Nam, khi mà đầu tư vào hạ tầng quá nhiều sẽ tốn nhiều thời gian mới thu hồi được vốn. 


Khi mà thị trường viễn thông Việt Nam đang bảo hòa, với ba ông lớn là Viettel, Mobifone, Vinaphone. Nhìn chung thị trường sẽ ổn định trong tay ba hãng viễn thông này. Có một biến cố có thể gây thay đổi cục diện thị trường là việc Mobifone sẽ được sáp nhập vào Vinaphone hay sẽ được cổ phần hóa thành một công ty độc lập với VNPT trong thời gian tới. Trong trường hợp xảy ra khả năng thứ hai thì cục diện sẽ có biến đổi lớn khi mà có một số nhà đầu tư nước ngoài có thể mua cổ phần của Mobifone [6]. Có thể khi đó sẽ có một luồng gió mới của các nhà đầu tư ngoại sẽ khiến chiến lược kinh doanh của hãng này thay đổi, nó sẽ ảnh hưởng mạnh đến thị trường viễn thông trong nước. Có thể nói lúc này sự cạnh tranh giữa ba nhà mạng này không còn quyết liệt nữa khi số người dùng của mỗi mạng đã ổn định. Thay vào đó thì các hãng này sẽ tập trung khai thác các dịch vụ nội dung kèm theo để tăng doanh thu trên khách hàng của mình. Tuy nhiên, vơi việc bị các ứng dụng OTT tấn công vào thị trường, các hãng phải vừa tìm cách bù đắp lại doanh thu sụt giảm, vừa tìm kiếm chiến lược mới để thích nghi với tình hình mới. Lúc này thì Viettel với tham vọng của mình vươn ra thế giới, họ đang đi đầu trong việc đều chỉnh chiến lược, nhất là khi họ vừa mới thay Tổng Giám đốc của hãng.

[5] Chaebol

Thay tướng, thay chiến lược

Trung Tướng Hoàng Anh Xuân nghỉ hưu, thay ông là Thiếu Tướng Nguyễn Mạnh Hùng, người trước đó làm phó cho ông Xuân [8]. Và trong thời gia gần đây, ông Nguyễn Mạnh Hùng thường xuyên xuất hiện trước truyền thống để nói về sự thay đổi trong chiến lược của Viettel trong thời gian sắp tới. Sự thay đổi đó chính là Viettel muốn trở thành một công ty sáng tạo. Sự đổi mới này sẽ bắt đầu bằng việc thay đổi chiến lược kinh doanh của hãng từ một kinh doanh mạng di động thành công ty kinh doanh cố định băng rộng [9]. Điều đó có nghĩa là Viettel sẽ không tập trung và gói gọn trong hướng kinh doanh truyền thống của mình là mạng di động mà sẽ chuyển mình thành một hãng công nghệ hơn là một công ty viễn thông. Tức là Viettel sẽ tham gia vào nhiều lĩnh vực khác như việc muốn mua lại ứng dụng OTT là KakaoTalk. Bước kế tiếp của hãng có thể là sẽ tham gia vào lĩnh vực phần mềm, nơi mà hãng đang có 10.000 nhân viên đang phát triển ứng dụng [10].

[9] Viettel chủ trương hợp tác và chia sẻ với doanh nghiệp OTT
[10] Cuộc chiến OTT về đâu khi “ông lớn” viễn thông nhập cuộc?

Công ty công nghệ sáng tạo

Từ khóa quan trọng trong phát biểu của ông Nguyễn Mạnh Hùng trước truyền thông chính là “sự sáng tạo”. Có nghĩa là ông Hùng có tham vọng đưa Viettel nối bước các hãng công nghệ nước ngoài thành công trên thị trường nhờ vào sự sáng tạo. Quả thật, nếu bạn xem lại tất cả các công ty công nghệ đã và đang thành công trên thế giới thì họ luôn tạo ra sự khác biệt trong sản phẩm bằng sự đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D). Từ IBM đến Microsoft, từ Apple đến Google,... những hãng này đã cho thấy khi mà một công ty không còn sáng tạo nữa hay sáng tạo quá chậm thì có nghĩa là họ sẽ bị sụp đổ. Những hãng trên luôn làm vua trong lĩnh vực kinh doanh chính của mình.

Ngoài ra, khi Viettel muốn vươn ra thế giới thì họ phải cạnh tranh bằng chính công nghệ của mình. Bởi vì không có một công ty nào thành công bằng cách đi mua phần lớn công nghệ của hãng khác, điều mà các hãng Việt Nam đang làm, nơi từ hệ thống phần cứng đến phần mềm hệ thống và ứng dụng đều mua từ những hãng nước ngoài. Cách nhanh nhất để có công nghệ mới chính là đi mua lại các công ty khởi nghiệp (Start-up company). Đây là những công ty mới tham gia thị trường, với qui mô nhỏ, ít vốn, nhưng họ có công nghệ mới nên mang tham vọng mới khi thâm nhập thi trường. Mua những công ty này sẽ khiến bạn có ngay công nghệ mới, giá mua lúc này cũng thấp do họ mới khởi nghiệp, và những công ty nhỏ này luôn mang trong minh sự sáng tạo tốt hơn các hãng lớn. Như ông Nguyễn Mạnh Hùng đã nói, các công ty lớn có rất ít sự sáng tạo, vì qui mô quá lớn sẽ khiến sự thay đổi gặp khó khăn. Đổi lại thì các công ty nhỏ lại dễ thay đổi nên họ mặc sức sáng tạo.

Như tôi đã đề cập trong bài viết Tham vọng của Google [11], tôi đã nói đến cách mà hãng này mua các công ty nhỏ và để cho các công ty nhỏ này hoạt động như một bộ phận độc lập với sự hỗ trợ của công ty mẹ, phục vụ cho chiến lược dài hạn của hãng. Ví dụ điển hình là trang chia sẽ video Youtube, bộ phận thiết bị di động Motorola Mobility, dịch vụ quản lý ảnh Picasa,... Và đây chính là điều mà Viettel sẽ làm với KakaoTalk, khi mà họ tuyên bố là sẽ để ứng dụng OTT này hoạt động độc lập và cạnh tranh trực tiếp với bộ phận SMS của hãng. Ông Hùng cho rằng sự sáng tạo sẽ xuất hiện khi các bộ phận cạnh tranh với nhau. Tại sao lại phải để các bộ phận cạnh tranh nhau mới có sự sáng tạo? Câu trả lời chính là do thị trường viễn thông Việt Nam là thị trường vừa mở, vừa đóng. Tính mở ở đây là Chính phủ cho các nhà mạng hoạt động cạnh tranh với nhau theo quy tắc của thị trường. Tính đóng ở đây là tất cả các hãng viễn thông trong nước đều do nhà nước quản lý. Chính tính đóng của thị trường đã không cho làn sóng công nghệ từ bên ngoài tràn vào thị trường Việt Nam, khi mà không có hãng viễn thông nước ngoài nào đang hoạt động trong nước. Chính vì thiếu sự cạnh tranh đúng nghĩa nên thiếu sự sáng tạo của các hãng trong nước cũng là điều dễ hiểu. Vì thế mới có chuyện tự gây sự cạnh tranh trong nội bộ Viettel để tìm kiếm công nghệ mới.

Điều quan trọng với Viettel lúc này là họ đang đầu tư quá mạnh ra nước ngoài, tức là họ gia nhập sân chơi mới ở các thị trường viễn thông mới nổi như Camphuchia, Lào, Nam Mỹ,… Họ đang gặp sự cạnh tranh từ các hãng địa phương và các hãng khác từ những nước phát triển hơn. Chính vì vậy mà họ đã nhận ra sự thiếu sót trong việc làm chủ công nghệ sẽ khiến hãng không thể cạnh tranh tốt trên thị trường quốc tế. Tôi lấy ví dụ, nếu Viettel phải gặp China Mobile của Trung Quốc trên đất Myanmar thì họ sẽ không thể cạnh tranh với hãng của Trung Quốc vì có hầu thiết bị phần cứng và phần mềm mà Viettel đang sử dụng được mua từ các hãng Trung Quốc.

 Có những nhận định rằng Viettel muốn mua Kakao Talk là để khiến dòng chảy doanh thu đang chuyển hướng vào những ứng dụng OTT sẽ trở lại Viettel, theo tôi đó chỉ là mục tiêu ngắn hạn, trong khi thay đổi chiến lược để trở thành công ty công nghệ mới là mục tiêu dài hạn.

Sự sáng tạo của Viettel chính là sự khở đầu cho một chiến lược kinh doanh mới, chiến lược kinh doanh sự sáng tạo trong công nghệ hơn là chỉ kinh doanh thiết bị và dịch vụ. Hãy nhìn Whatsapp để thấy rằng một công ty mới thành lập ba năm với 50 nhân viên trên toàn thế giới mà giá trị trên thị trường là 19 tỷ USD. Đó chính là hình mẫu cho Viettel khi bắt đầu lột xác.


Tương lai của các hãng viễn thông

Như tôi đã nói ở trên, có một biến cố sắp xảy ra chính là số phận của Mobifone. Trong khi đó, sự thay đổi chiến lược của Viettel cũng sẽ ảnh hưởng đến thị trường viễn thông trong nước. Nếu Viettel thành công thì nó cũng sẽ khiến các hãng còn lại phải thay đổi. Cho đến thời điểm hiện nay, đại diện các hãng như Mobifone, Vinaphone đều chọn phương án là tìm cách hợp tác với các nhà cung cấp ứng dụng OTT để chia sẽ doanh thu thay vì mua hẳn [12]. Điều này phụ thuộc vào việc Bộ Thông tin và Truyền thông có bắt buộc các ứng dụng OTT này phải tham gia hợp tác cùng với các mạng viễn thông hay không. Nghĩa là có sự bắt buộc ở đây, nếu không thì không một OTT nào muốn chia sẽ doanh thu cho nhà mạng. Với việc Zalo đang thống trị thị trường OTT trong nước thì họ sẽ là đại diện cho các các OTT còn lại trong việc chống lại sự giành giật doanh thu từ các mạng di động. Sẽ không có một hãng viễn thông nước ngoài nào vào Việt Nam, nhưng có thể sẽ có nhiều hãng công nghệ mới vào Việt Nam. Dù đi trên con đường nào thì Viettel cũng sẽ gặp nhiều khó khăn trong thời gian sắp tới. Thời kỳ “lấy nông thôn vây thành thị” của Viettel đã hết, bây giời là lúc “lấy ngắn nuôi dài”.


Nhận xét

Đăng nhận xét