15. NSA – 61398 : Cuộc chiến tranh mạng khốc liệt

Khi Facebook triển khai dự án Internet.org với tham vọng mang kết nối internet đến nhiều nơi hơn nữa của thế giới, đặc biệt là những khu vực kém phát triển [1], thì sẽ có nhiều người hơn nữa con số 2,7 tỷ người hiện nay có thể hòa nhập vào thế giới mạng. Tại sao những hãng công nghệ Mỹ, đặc biệt là Facebook và Google, muốn mở rộng khả năng kết nối internet đến mọi ngõ ngách của thế giới? Bên cạnh mục đích lợi nhuận của việc kinh doanh, có phải mục đích kế tiếp có phải là đem ánh sáng văn minh đến những nơi đó để internet có thể hỗ trợ sự phát triển cho người nghèo, hay họ còn mục tiêu nào khác không? Như tôi phân tích trong bài viết Tham vọng của Google [2], hãng này đang sở hữu dữ liệu cá nhân của hơn một tỷ người dùng, và số người dùng Facebook cũng hơn một tỷ; số lượng này sẽ tăng lên đáng kể khi dự án internet.org của Facebook và dự án bóng bay của Google thành công [3].



Khi chúng ta bắt một chiếc cầu qua sông để có thể sang bên ấy thì người bên ấy cũng có thể sang bên này. Nghĩa là khi chúng ta “kết nối” đến Google và Facebook thì họ cũng đến “nối kết” đến chúng ta. Chúng ta chỉ cung cấp cho họ một ít thông tin cá nhân, nhưng họ sẽ có nhiều hơn những thông tin đó mà chúng ta không biết, mà cái nổi bật là hành vi sử dụng của chúng ta như tôi đã phân tích trong bài Thông tin thực và ảo [4].

Mặt khác, khi internet đến một vùng nào đó thì có nghĩa là các sản phẩm của Microsoft, HP, Dell,… sẽ được mang đến đó nhiều hơn. Một viễn cảnh tốt đẹp là mọi người trên thế giới này điều kết nối với nhau bằng chính công nghệ mà các hãng nói trên mang lại. Với tôi, trong trường hợp này, khi những chiếc cầu được bắt qua sông thì nó giống như những chiếc vòi hơn là chiếc cầu. Những lợi ích của internet là không thể chối cãi, nhưng những nguy cơ mà nó mạng lại cũng không ít, đặc biệt là nó sẽ trở thảnh công cụ như một chiếc vòi cho một nhóm người nào đó vì mục đích chính trị và cạnh tranh thương mại. Những chiếc vòi này là gì?


Những chiếc vòi công nghệ

Thời gian gần đây, giới chính trị và công nghệ đang vướng vào một vấn đề rắc rối mà hai nhân vật chính là Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (National Security Agency – NSA) [5] và cựu nhân viên của họ là Edward Snowden [6]. Kể từ khi Wikileaks tiết lộ những tài liệu mật của ngành ngoại giao Mỹ [7] đến nay thì thông tin mà Snowden tiết lộ ra thế giới thật sự là một sự kiện gây chấn động lần nữa, đối với cả giới chính trị và giới công nghệ.


Việc NSA theo dõi khắp thế giới không phải là vấn đề gây ngạc nhiên vì hoạt động tình báo là hoạt động bình thường của các quốc gia, nhưng cách thức tiến hành của NSA lại là điều gây sốc. Nước Mỹ là nơi dẫn đầu về công nghệ trên thế giới, chính vì vậy mà Silicon Valey chính là kinh đô công nghệ của thế giới, cũng như Hollywood là kinh đô điện ảnh của thế giới, vì thế các hãng công nghệ tại đây cũng chính là ông chủ lớn nhất của nền công nghệ thế giới. Nhưng các hãng này lại là công cụ cho NSA thu thập thông tin tình báo trên khắp thế giới là một điều đáng quan ngại đối với người dùng. Tôi sẽ không ngạc nhiên khi Google, Facebook, Microsoft, Apple hay các hãng khác nữa cung cấp thông tin cho NSA, bởi vì cho dù các hãng này là các tập đoàn toàn cầu nhưng họ vẫn là công ty Mỹ, đặt trụ sở trên đất Mỹ, hưởng lợi từ nền kinh tế Mỹ. Những hãng này dù không muốn cũng đã trở thành cái vòi hút thông tin cho CIA, FBI, NSA.

Sau khi bị các nước đồng minh chỉ trích, Tổng thống Obama đã bảo vệ chương trình do thám của NSA là để chống khủng bố [8], và ông không thể hủy bỏ hoàn toàn việc do thám này mà chỉ giới hạn thẩm quyền cho các hoạt động này bằng một Tóa án bí mật gọi là Tòa án Giám sát Tình báo Nước ngoài [9], nơi mà mỗi hành vi theo dõi phải được phép của Tòa. Như vậy NSA sẽ vẫn hoạt động bất chấp chỉ trích của giới hoạt động nhân quyền và của các nước khác.

Việc NSA nghe lén điện thoại của Thủ Tướng Đức Angela Merkel [10] gây nên sự giận dữ của người Đức, và điều đó cho thấy NSA không giới hạn phạm vi hoạt động của mình là chỉ nhắm đến các quốc gia hay cá nhân thù địch nước Mỹ, họ đang chơi trên một sân chơi rộng lớn hơn nhiều.


Sân chơi của NSA

Có thể nói NSA không từ một ai, nếu họ xác định người đó có thể gây ra nguy cơ an ninh đối với nước Mỹ. Từ đối tượng theo dõi là các quốc gia đến các cá nhân gây lo ngại, đến các công ty thương mại gây ra nguy cơ an ninh đối với Mỹ.

Đối với các quốc gia: NSA và những cơ quan an ninh của những quốc gia “anh em” với Mỹ của Anh và Úc đã hợp tác với nhau trong việc thu thập thông tin tình báo. Khi Indonesia đã cực lực phản đối Úc nghe lén tổng thống của họ [11] thì chắc hẳn họ cũng biết là những thông tin đó cũng đã tới Tổng hành dinh của NSA ở pháo đài George G. Meade, tiểu bang Maryland. Tương tự như đối với việc đọc trộm email của Tổng thống Brazil và Mexico, và cả các nước Mỹ Latinh [12], nghe lén Văn phòng Liên Hợp Quốc ở New York và Ủy ban Châu Âu EU [13], NSA đã chứng tỏ khả năng làm chủ công nghệ của mình là số một thế giới. Và nếu các bạn còn nhớ đến “siêu virus máy tính” Stuxnet [14] được Mỹ và Israels dùng để tấn công chương trình vũ khí hạt nhân của Iran, thì các bạn sẽ thấy công nghệ hiện nay có thể can thiệp sâu vào các hệ thống hạ tầng cơ sở. Khi đã xâm nhập vào hệ thống phần mềm, nếu muốn cho một nhà máy phát nổ, họ chỉ việc kích hoạt từ máy tính đâu đó. Với những ví dụ trên, bạn có thể thấy rằng sân chơi của NSA có thể là một nước thù địch như Iran, đến một đối tác đối tác khó chịu như Brazil, một đối tác quan trọng như Indonesia, và một đồng minh gần gũi như Đức.

Đối với tổ chức, cá nhân: Nguy cơ an ninh chính là những tổ chức, cá nhân đó có thể là một phần tử khủng bố hay một kẻ khủng bố tiềm năng. Đội ngũ an ninh mạng của NSA sẽ theo dõi các hành vi, những thông điệp của người dùng thể hiện trên mạng để tìm ra những người có thể sẽ đánh bom khủng bố hay có quan điểm ủng hộ khủng bố trên toàn thế giới, nhưng trọng tâm là tại nước Mỹ. Bởi kinh nghiệm xương máu từ vụ 11/9 đến vụ đánh bom ở Boston [15] gần đây cho thấy họ đã có thể ngăn chặn nếu có thông tin tình báo đánh tin cậy và họ có đủ sự quan tâm những thông tin này ngay từ đầu. Với đối tượng người dùng cá nhân thì những hãng như Google, Facebook chính là nguồn thông tin quan trọng. Dù cho các hãng này không thừa nhận việc cho phép NSA truy cập đến thông tin cá nhân trực tiếp mà chỉ là thông tin đã qua xử lý, tức là ở dạng metadata thì nó cũng không làm nhiều người tin. Ngay cả khi những người thuộc diện quan tâm của NSA không kết nối mạng, họ cũng sẽ bị theo dõi bằng phương pháp tính hợp chương trình theo dõi vào phần cứng thiết bị ngay khi họ mua chúng, sau đó chương trình sẽ kích hoạt thiết bị phát tín hiệu cho nhân viên NSA ở gần đó [16] mà nạn nhân không hề hay biết. Điều này có nghĩa là nếu NSA quan tâm đến một ai đó, thì họ sẽ có được thông tin họ muốn, dù người đó đang ở Mỹ hay một quốc gia khác.

Đối với các doanh nghiệp: Tập đoàn viễn thông Hoa vị (Huawei) và ZTE của Trung Quốc đã bị từ chối khi muốn tham gia đấu thầu cung cấp hạ tầng viễn thông cho cơ quan chính phủ Mỹ [17], vì gười Mỹ lo ngại đối thủ Trung Quốc của mình sẽ sử dụng chính cách thức của mình. Dù nguy cơ từ tập đoàn viễn thông Trung Quốc này đến từ việc nó có liên quan đến Quân đội giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) [18], nhưng điều đó chỉ là nguy cơ; còn người Mỹ lo ngại rằng nếu Hoa vị và ZTE thắng thầu cung cấp thiết bị viễn thông thì khi đó họ sẽ bị khống chế bởi chính phủ Trung Quốc, vì Hoa vị và ZTE vẫn là một hãng của Trung Quốc. Ngoài ra, chính Snowden đã tiết lộ trên truyền thông Đức rằng những thông tin tình báo không chỉ phục vụ cho vấn đề an ninh mà còn cho lĩnh vực kinh tế [19], tức là do thám công nghiệp. Nghĩa là thông tin của NSA có thể được chia sẽ cho các công ty Mỹ trong việc cạnh tranh với các đối thủ khác trên mặt trận kinh tế. Dù là vì mục tiêu gì đi nữa thì việc sử dụng thông tin do thám cho mục đích ngoài nguy cơ an ninh cũng là một sự không công bằng, nhất là khi các nước khác thua Mỹ khá xa trong lĩnh vực do thám bằng công nghệ cao.


Qua những phân tích trên chúng ta thấy sân chơi của NSA là rộng lớn, từ đồng minh đến kẻ thù, từ dân thường đến những kẻ khủng bố, phục vụ cho mục tiêu an ninh đến mục tiêu kinh tế. Phải chăng người Mỹ không có đối thủ trên sân chơi này? Câu trả lời là có, dù đối thủ này không mạnh bằng Mỹ.


Sự chống đỡ của Trung Quốc

Không phải ngẫu nhiên mà Tập đoàn viễn thông Trung Quốc Hoa vị bị người Mỹ nghi ngờ, bởi người Mỹ đã nghe thấy “tiếng vọng” từ mạng lưới của họ ở Trung Quốc. Trong báo cáo của Trung tâm tình báo Mandiant năm 2013, họ đã công bố tên đối thủ của NSAđến từ Châu Á, đó là đơn vị 61398 (APT1), trực thuộc Tổng cục 3, Bộ Tổng tham mưu PLA [20]. Đơn vị tác chiến trên mạng này của Trung Quốc được xác định có trụ sở tại tòa nhà 12 tầng ở khu Phố Đông, ngoại ô thành phố Thượng Hải, Trung Quốc. 61398 được cho là được xác nhận đã thực hiện các cuộc tấn công mạng nhằm vào những tờ báo lớn của Mỹ, những công ty và cơ quan công quyền của Mỹ, nhằm phục vụ cho cả mục đích an ninh và kinh tế. Điển hình là việc tờ New York Times bị tấn công mạng sau khi tờ báo này đăng chuỗi bài điều tra về tài sản của gia đình Thủ Tướng đương quyền lúc đó là ông Ôn Gia Bảo [21]. Ngay cả những công ty công nghệ như Apple, Facebook, Twitter, Microsoft cũng bị tấn công. Bên cạnh đó, theo báo cáo của Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSSI) [22], còn có hàng loạt những cuộc tấn công khác đã được xác nhận xuất phát từ Trung Quốc nhằm vào các nước Anh, Ấn Độ, Nhật Bản, Indonesia, … và nhiều tổ chức trên khắp thế giới.



Phương thức tấn công phổ biến của 61398 được nêu trong báo cáo của Mandiant là dùng phương pháp Phishing, để đánh cấp tài khỏa email, cài mã độc vào máy tính của nhân viên bên trong hệ thống, sau đó sử dụng quyền truy cập hệ thống của nhân viên này để đánh cắp thông tin trên máy chủ. Họ đã thành công trong việc biến hàng ngàn máy tính khắp các nước trên thế giới làm máy trạm trung gian trong việc phát động tấn công vào các nạn nhân, mà chủ yếu là các công ty, cơ quan, tổ chức của Mỹ. Số lượng các nhân viên của đơn vị này lên tới hàng ngàn người, được đào tạo từ các trường Đại học của Trung Quốc, với tham vọng hình thành nên một đội quân chiến tranh mạng (Cyber warefare) đủ mạnh để đối phó với những nguy cơ trong tương lai. Mới đây, Chủ tịch Tập Cận Bình chính thức trở thành chủ tịch của Tiểu ban lãnh đạo trung ương về an ninh mạng, một đơn vị mới thành lập [23]. Như vậy, vai trò của 61398 sẽ dần lộ diện trong Tiểu ban này.

Việc lần ra dấu vết của đơn vị này cũng là một thành công của Mỹ, chứng tỏ họ kiểm soát tình hình. Phía Mỹ cũng từng lên tiếng công khai phản đối Trung Quốc, nhưng tất nhiên họ sẽ nhận được sự bác bỏ từ Chính phủ Trung Quốc [24]. Sau đó sự phản đối của Mỹ đã nhận thêm sự mỉa mai từ Trung Quốc khi Snowden tiết lộ chương trình nghe lén khắp thế giới của NSA. Không phải ngẫu nhiên mà Snowden lại chọn nơi ẩn trốn là Hong Kong trong lần đầu xin tỵ nạn. Rất nhiều người hoài nghi anh ta đã mang thông tin đến cho Trung Quốc. Dù Snowden luôn nói rằng mình không phải là người phản bội nước Mỹ nhưng việc công khai những thông tin khiến Chính phủ Mỹ phải nhận nhiều chỉ trích của các nước khác cũng như ảnh hưởng đến hoạt động do thám của Mỹ thì thật khó hiểu Snowden muốn làm gì cho nước Mỹ trong bối cảnh an ninh toàn cầu phức tạp như hiện nay. Bởi vì hoạt động do thám là không có gì bất ngờ, tất cả các quốc gia đều thực hiện, nên không thể chỉ trích chỉ mình nước Mỹ. Trong hoạt động tình báo, có một nguyên tắc là sẽ không xác nhận hay phủ nhận bất cứ thông tin gì liên quan đến hoạt động này. Nghĩa là các chính phủ sẽ im lặng khi được hỏi: Có phải các anh đang do thám chúng tôi không? Nhưng Snowden đã khiến nước Mỹ không thể im tiếng vì bằng chứng do anh ta lấy từ chính NSA. Tôi tự hỏi Snowden sẽ được gì hay lý tưởng anh ta theo đuổi là gì, dù cho anh ta đang được đề nghị trao giải Nobel hòa bình.

Trong khi đó, đội quân tác chiến trên mạng của Trung Quốc ngày càng mạnh, họ sử dụng lợi thế của một nền chính trị độc đảng và sự phát triển kinh tế nhanh chóng để mở rộng phạm vi hoạt động ra nước ngoài, nhằm giúp Chính phủ và các công ty Trung Quốc chiếm ưu thế trên bàn đàm phán. Có thể đơn vị 61398 chưa đủ mạnh như NSA nhưng họ đang đe dọa người Mỹ bằng chính những công nghệ của Mỹ. Những cuộc chạy đua vũ trang sẽ khiến thế giời tràn ngập vũ khí, còn những cuộc chạy đua tiến hành chiến tranh mạng sẽ khiến cho xuất hiện thêm nhiều phiên bản NSA trên thế giới.


Lôi kéo cả thế giới

Bạn sẽ nghĩ thế nào nếu điện thoại của Thủ Tướng nước mình bị nghe lén bấy lâu mà không biết? Người Đức hẳn đã nhận ra sự cay đắng trong sự bất lực trước việc bị người Mỹ qua mặt. Nhưng họ sẽ không chịu thua, các cơ quan an ninh của Đức sẽ bắt đầu được đầu tư và phát triển, để cho ra một phiên bản của NSA tại Đức. Trong khi đó, cơ quan an ninh của Anh, Úc, Canada đã tham gia vào chương trình do thám của NSA từ lâu. Người Nga cũng không bao giờ chịu thua Mỹ và Trung Quốc, xét về lĩnh vực an ninh mạng thì họ cũng không thua kém người Mỹ quá xa. Cũng giống như Trung Quốc, người Nga cũng có các công ty công nghệ hoạt động trên sân nhà như Yandex (giống Google), Vkontakte (giống như Facebook), Kaspersky (Hãng an ninh mạng),... Họ sẵn sàng mở rộng ra thế giới và đi kèm với họ chính là chiếc vòi của chính phủ. Giới phân tích quốc phòng đã đề cập đến vấn đề chiến tranh mạng nhiều năm nay, nhưng thật sự cuộc chơi chỉ nằm trong tay các nước lớn. Kịch bản của chiến tranh hiện đại là khi khởi đầu cuộc chiến, những cuộc tấn công mạng được sử dụng như vũ khí chiến lược, tức là nó sẽ quyết định thành bại của những hoạt động tác chiến khác. Bởi vì khi mở đầu cuộc chiến, những cuộc tấn công mạng sẽ triệt hạ những cơ sở hạ tầng mạng, các trung tâm điều khiển vũ khí công nghệ cao, mạng điện lưới quốc gia, mạng lưới tàu điện ngầm, các mạng viện thông liên lạc, hệ thống quản lý không lưu,.... Sau khi đã phá hoại tối đa, một cuộc đấu tên lửa đạn đạo sẽ dạo đầu cho hải chiến và không chiến, trước khi bộ binh tấn công trên mặt đất. Một ví dụ khá thú vị cho việc sử dụng tác chiến điện tử để vô hiệu hóa vũ khí của kẻ thù là việc Iran “bắt sống” máy bay không người lái của Mỹ vào năm 2011 chỉ bằng cách chiếm quyền điều khiển nó khi nó bay trong không phận Iran, rồi cho nó hạ cánh an toàn [25].


Lời kết

Những công cụ tấn công mạng không chỉ phục vụ cho hoạt động đối ngoại mà còn cho các hoạt động đối nội, như việc tài khoản gmail của một số nhà hoạt động nhân quyền Trung Quốc bị chiếm vào năm 2011 [26], các cuộc tấn công này còn nhắm vào các nhà hoạt động Tây Tạng lưu vong, chính quyền Đài Loan, và nhiều người cũng biết lực lượng đứng đừng sau cuộc tấn công này là ai. Những cuộc tấn công mạng đã trở thành công cụ trong việc đấu đá quyền lực của các chính trị gia, nó cũng là một phần quan trọng trong các hệ thống do thám và tác chiến điện tử của các quốc gia. Nó cũng sẽ là công cụ chính cho kỷ nguyên chiến tranh không gian, khi mà các vệ tinh viễn thám trở thành công cụ tấn công trực tiếp từ trên cao [27].


Những thông tin tôi đề cập ở trên chỉ là phần nổi của tảng băng, phần chìm của nó có thể còn to lớn hơn nhiều lần. Trong bối cảnh các cuộc tấn công mạng được mở rộng qui mô và mục đích, các phiên bản NSA đã và đang nở rộ khắp nơi trên thế giới, nó đưa đến một viễn cảnh đầy lo ngại về nguy cơ an ninh cho các quốc gia, cá nhân và công ty từ chính hệ thống máy tính, điện thoại hay TV, những thứ mà mọi người luôn coi là những đồ dùng thân thiết.

Nhận xét

Đăng nhận xét