13. Flappy Bird: Nhìn nhận sự thật

Chắc các bạn đã biết Flappy Bird, tôi chỉ xin liệt kê một số bài báo về game này:


Tôi đã đọc những bài báo đó, tôi cảm thấy rất khó chịu với những gì mọi người đang nói về Flappy Bird và tác giả của nó. Tôi cũng thấy khó chịu với những người viết những bài báo đó cũng như những người mà họ phỏng vấn. Cho tới khi bắt đầu viết bài này, tôi vẫn thấy khó chịu với ông Phó Thủ Tướng Vũ Đức Đam. Ngược lại tôi cũng thấy đồng tình một số điểm với phần trả lời phỏng vấn của ông Nguyễn Tử Quảng dù không nói thẳng ra nhưng tôi có cảm giác ông Quảng đã nhận định đúng. Còn những người khác nữa mà các bạn có thể đọc các bài báo ở trên. Tôi sẽ nói rõ tại sao tôi có cảm xúc như vậy trong phần sau của bài viết.


Về Flappy Bird và tác giả của nó, mọi người đang tung hô họ một cách thái quá. Nói về tài năng lập trình game đó, không có gì quá khó với đa số những lập trình viên khác, điều này thì những ai đang là lập trình viên hay các công ty phần mềm đều biết rõ như thế. Chỉ có những người không phải dân trong nghề mới ca tụng một cách thái quá tài năng lập trình như vậy. Flappy Bird chỉ là một game đơn giản, Nguyễn Hà Đông chỉ viết trong vòng 3 ngày, không xử lý đồ họa tốt, không có nhiều tính năng cho người chơi lựa chọn, còn về mặt coding thì nó chẳng thể gọi nó một dự án phần mềm đúng nghĩa. Còn tài năng về ý tưởng, tôi cũng xin nói là nó cũng chỉ góp nhặt từ những ý tưởng của những game khác. Nếu bạn là một người phát triển phần mềm game, thì bạn sẽ tham thảo rất nhiều ý tưởng của rất nhiều phần mềm khác. Có thể ý tưởng chính là của bạn nhưng những ý tưởng cụ thể để xử lý từng phần cụ thể trong game thì một mình bạn không thể tự nghĩ ra hết. Ngay cả những thuật toán, soucre code cũng tham khảo của người khác, đó là cả một nguồn kiến thức rất lớn mà bạn không thể tự nghĩ ra hết được. Nói tóm lại, Nguyễn Hà Đông cũng như những người khác, sự thành công ở đây không phải ở tài năng gì đó to lớn, như một số người còn gọi Đông là thiên tài. Vậy tại sao Flappy Bird lại thành công?

Nếu những hãng công nghệ chỉ hơn thua nhau ở những phát minh công nghệ thuần túy thì có lẽ chẳng có Facebook, vì Facebook không phải một phát minh công nghệ. Vấn đề ở đây là sự thành công này chính là thành công về mặt ý tưởng. Một ý tưởng không hoàn toàn là công nghệ, cũng chẳng có gì gọi là một phát minh. Ý tưởng ở đây chính là một ý tưởng kết nối xã hội, đó là một cách để kết nối những người dùng. Giống như việc có ai đó đưa ra ý tưởng chuỗi cafe nguyên chất đang tràn ngập đường phố Sài Gòn. Sau khi ý tưởng được triển khai thực tế thì đến việc của đầu tư, marketing, kinh doanh.

Như Nguyễn Hà Đông đã nói, anh ta cũng chẳng ngờ game của mình có thể thành công đến vậy. Vì thật sự nó không có gì phức tạp về mặt công nghệ, cũng chẳng có gì đặc biệt về ý tưởng. Nhưng nó thành công vì được mọi người quan tâm. Vậy tại sao mọi người lại quan tâm? Làm thế nào để được mọi người quan tâm đến game của mình?

Hiệu ứng truyền thông

Để hiểu về hiệu ứng truyền thông, bạn có thể liên tưởng đến những scandal mà những người muốn nổi tiếng nhanh tự tạo ra, họ thu hút nhiều người quan tâm đến mình thông qua báo chí và mạng internet, có thể mọi người khen hay chê, yêu hay ghét họ đều được, cái chính là họ muốn được mọi người biết đến.

Tôi không nói Nguyễn Hà Đông làm theo cách này, nhưng có một số người đã làm một cách vô tình. Một vài người chơi Flappy Bird lúc đầu, thấy một game tuy đơn giản nhưng khó chơi, vì việc điều khiển một chú chim bay giữa các ống cống tưởng chừng như dễ dàng nhưng lại khó khăn. Nội dung quá đơn giản nên có nhiều người không ngần ngại tham gia, giống như việc thói quen xoay cây bút trên tay của các bạn học sinh, sinh viên; khi thấy một số người làm được thì những người khác cũng muốn thử, vì chỉ cần có cây bút là được nên có rất nhiều người thử và một số họ đã thành công. Khi người chơi Flappy Bird chia sẽ sự bực tức hay vui mừng trên mạng đã khiến những người khác muốn thử và họ tham gia một cách dễ dàng mà không cần học cách chơi như thế nào, thế là nó lan truyền nhanh chóng. Khi đạt đến một sự phổ biến nhất định thì tốc độ lan truyền sẽ nhanh lên một cách bất ngờ như một cấp số nhân. Tôi không nghĩ Nguyễn Hà Đông có suy tính đến những yếu tố trên mà chỉ là một sự ngẫu nhiên.

Những công ty phát triển game khác không làm được như Đông vì họ cũng không tính đến những yếu tố đó, họ bị ràng buộc bởi trình độ và vị thế của mình, hay là tính tự tôn, họ không muốn làm những game nhỏ và đơn giản như vậy. Ngay cả phần đồ họa của game, sẽ không có công ty phần mềm chuyên nghiệp nào để phần đồ họa kém như vậy. Có hàng ngàn game phức tạp hơn và đẹp mắt hơn nhưng không thu hút được người dùng nhiều vì khi bắt đầu chơi những game như thế mọi người phải làm quen dần, thao thác phức tạp hơn và không biết kết thúc của game như thế nào. Điều đó khiến việc chơi game rất mất thời gian, chỉ những người mê game lắm mới chơi những game như vậy. Trong khi Flappy Bird chỉ đơn giản là chơi xem ai cao điểm hơn và chơi một cách đơn giản. Nghĩa là Flappy Bird vô tình đánh trúng tâm lý đám đông, chính là những người không hiểu biết nhiều về IT, không chơi game chuyên nghiệp.

Mặt khác, khi Apple đưa ra ý tưởng chợ ứng dụng là App Store thì cách tìm kiếm, download, cài đặt một ứng dụng di dộng trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn rất nhiều. Nó tập trung tất cả những ứng dụng vào một chỗ và mọi người cũng tìm kiếm cùng một chỗ. Chính điều này mà khi có một ứng dụng nào được mọi người yêu thích thì nó nhanh chóng được những người khác biết đến. Thế là nó càng trở nên nổi tiếng.

Ngoài ra, chúng ta cũng phải lưu ý là cái gì nhiều người yêu thích thì chưa hẳn cái đó là hay. Có rất nhiều thứ trong cuộc sống chúng ta được nhiều người quan tâm nhưng nó thật sự chẳng có gì đặc sắc. Nó đơn thuần chỉ là trào lưu trong một thời gian sau khi bùng phát. Ví dụ như hàng ngàn người xếp hàng để được vào mua MacDonald, trong khi nó chỉ là một loại thức ăn nhanh, có bán khắp thế giới, và đối với nhiều người nó cũng chẳng ngon lành gì. Nhưng người ta xếp hàng vì nó là MacDonald, vì báo chỉ nói đến nó. Rồi khi nó phổ biến ở Việt Nam thì chẳng ai quan tâm nhiều đến nó nữa. Đây chính là tâm lý đám đông mà các hãng marketing lợi dụng để tiếp thị sản phẩm.

Phân tích như trên cho thấy rằng sở dĩ Nguyễn Hà Đông thành công là sự may mắn, và Đông cũng không ngờ đến điều này. Nói như ông Nguyễn Tử Quảng, Đông đã trúng số độc đắc, là chính xác nhất.

Chết do sợ hãi

Do bất ngờ trước thành công của mình nên Đông đã không chuẩn bị trước tinh thần và anh ta đã tỏ ra thiếu chuyên nghiệp. Tại sao Đông lại gỡ bỏ game của mình khi nó đang nổi tiếng? Vì sợ hãi.

Điều mà Đông sợ hãi nhất chính là anh ta có thể đã sử dụng những thành phần trong game là của người khác, từ giao diện đồ hoạ, âm thanh, đến source code. Như tôi đã nói ở trên, ý tưởng chính là của Đông, nhưng những thứ khác thì không phải hoàn toàn như vậy. Tôi lấy ví dụ, âm thanh trong game có phải do Đông tự tạo ra hay không hay là search từ Google? Những hình ảnh trong game do Đông tự vẽ ra hay lấy từ những nguồn game khác? Đông có viết code hoàn toàn cho game không hay sử dụng của những người khác? Đây chính là lý do Đông tỏ ra sợ hãi khi có nhiều tin tức cho thấy một số người xác định Flappy Bird giống một số game khác ở một số điểm [1].

Có nhiều người nói rằng việc sao chép trong lĩnh vực phần mềm là điều bình thường. Quả thật là phần lớn mọi người sao chép lẫn nhau, nhưng có một số thứ đặc trưng thì không nên sao chép, ví dụ như logo, hình ảnh đại diện, âm thanh xuất hiện nhiều lần trong game. Kế tiếp là cho dù có nhiều người sao chép lẫn nhau nhưng cái chính là người bị sao chép có kiện ra tòa hay không? Nếu anh sao chép mà phần mềm của anh không nổi tiếng, không mang lại nhiều doanh thu thì có thể người khác không quan tâm, vì việc khởi kiện cũng phải chịu án phí và phí luật sư. Nhưng ngược lại như Flappy Bird, nếu game này thuộc về công một công ty phần mềm nào đó có tiếng thì chắc chắn nó sẽ bị kiện vì bản quyền. Người ta sẽ truy tìm từng vi phạm bản quyền từ nhỏ đến lớn và kiện đến cùng. Vì việc đi kiện sẽ mang đến sự nổi tiếng cho người đi kiện và sản phẩm của anh ta. Ngoài ra, khi thắng kiện anh ta sẽ có tiền bồi thường tổn thất, và cuối cùng là người bị kiện sẽ bị tổn thất nếu hai bên đang cạnh tranh nhau.

Có thể Đông tuyên bố lý do gỡ game của mình xuống vì những lý do khác [2] nhưng tôi tin là Đông làm do sợ hãi bị kiện vi phạm bản quyền.

Nếu như ông Nguyễn Tử Quảng cho rằng Đông có thể yêu cầu hỗ trợ pháp lý từ các hãng luật sư chuyên nghiệp [3] sẽ tốt hơn thì tôi cho rằng điều này không tốt chút nào. Vì lý do đầu tiên là Đông đã vi phạm bản quyền, dù ít hay nhiều; kế đến là Đông chưa bao giờ gặp trường hợp tương tự và cũng chưa tưởng tượng ra quy trình pháp lý là như thế nào chứ chưa nói đến suy nghĩ giải pháp. Nếu cho dù Đông thua kiện và chỉ bồi thường một phần số tiền mà anh ta kiếm được thì cũng vướng vào sự rắc rối của pháp lý quốc tế, sụt giảm uy tín, có thể bị cấm bán game trên App Store, Google Play. Cho dù có giải pháp cho tất cả nhưng rắc rối trên thì bản thân Đông cũng sẽ không mạo hiểm, đặc biệt là mạo hiểm với những việc mình không biết.

Cuối cùng là tôi muốn nói đến việc Đông đã kiếm đủ tiền, thậm chí hơn mong đợi của mình; và anh ta, với sự sợ hãi của mình, đã chấp nhận cho Flappy Bird chết trước khi nó hại mình.
 
Nếu Đông không cảm thấy sợ hãi vì bị kiện vi phạm bản quyền thì đây lại điều đáng lo cho Đông, vì anh ta nên sợ mới đúng. 
 

Hiểu thế nào cho đúng

Tôi nghĩ chúng ta nên hiểu thế này:
Flappy Bird chỉ là một hiện tượng của truyền thông xã hội, giống như một video clip được mọi người chia sẻ trên Youtube và được hàng triệu lượt xem trong vài ngày. Sau đó, nó sẽ trôi qua để nhường cho những sự kiên mới, vì đó chỉ là hiệu ứng truyền thông.

Nguyễn Hà Đông cũng là một lập trình viên bình thường, không phải thiên tài hay tài năng công nghệ như báo chí tung hô.

Việc có nhiều lãnh đạo trong các công ty phần mềm ca ngợi Đông và “vinh hạnh” được mời Đông cộng tác chỉ là họ không dám nói thật. Khi các phương tiện truyền thông nước ngoài nói về Đông thì những người này không dám coi Đông là bình thường. Mặt khác, họ đang tiếp thị cho công ty mình khi muốn mời Đông làm việc. Điều này giống như một số công ty muốn mời Running Man Vũ Xuân Tiến làm việc vậy, chỉ để quảng cáo mà thôi.

Việc ông Vũ Đức Đam có cuộc gặp động viên Đông và được báo chí, truyền hình đưa tin chỉ là một cách tuyên truyền của cơ quan công quyền. Bản thân ông Đam là người phụ trách lĩnh vực văn hóa xã hội, giáo dục và khoa học nên ông đã tỏ ra mình có quan tâm đến sự kiện lần này, cũng để thể hiện chính phủ luôn quan tâm đến những tài năng. Nhưng đáng tiếc là ông đã đi quá đà, khi Đông cũng chỉ là người bình thường. Ông muốn nhân sự kiện này khuyến khích giới trẻ trong việc phát triển phần mềm hay rộng hơn là thực hiện ước mơ của mình. Nhưng việc một ông Phó Thủ Tướng làm những việc như thế rõ ràng chỉ có ở Việt Nam. Vì nếu như Đông bị kiện vì vi phạm bản quyền thì không biết việc làm này của ông Đam sẽ mang ý nghĩa gì? Việc một số lãnh đạo trong ngành phần mềm bình luận về sự kiện lần này cũng nhằm mục đích khuyến khích giới trẻ hoặc họ bị choáng ngợp trước sự kiện bất ngờ này.

Việc báo chí Phương Tây đề cập nhiều đến sự kiện này vì người Phương Tây quan tâm đến kết quả hơn quá trình. Nếu một game được nhiều người chơi đến như vậy mà không viết về nó thì không phải bản tính thực dụng của người Phương Tây. Nhưng hãy đọc kỹ những gì họ viết, họ ca ngợi thành quả chớ không ca người tài năng của Đông. Còn tại sao game nổi tiếng thì tôi đã phân tích ở trên.

Một điều cần lưu ý nữa là lĩnh vực IT là một lĩnh vực quốc tế, nên sự lan tỏa của nó là không có giới hạn, chính điều này đã làm cho Flappy Bird và tác giả của nó được báo chí nước ngoài chú ý nhanh chóng. Nếu một ca sĩ Việt Nam nổi tiếng bậc nhất thì cũng chẳng được những người nước ngoài quan tâm vì ca sĩ đó chỉ ca tiếng Việt.

Và điều quan trọng không phải là có một Nguyễn Hà Đông thứ hai, mà chính là chúng ta nên có những người chuyên nghiệp hơn từ đặt ra ý tưởng đến thực hiện ý tưởng và biết cách bảo vệ thành quả của mình. Điều trước tiên là chúng ta phải hiểu luật chơi của quốc tế.

Trong khi báo chí nước ngoài xem đây chỉ là một sự kiện thì người Việt Nam lại coi là một biểu tượng. Chúng ta thích biểu tượng hơn thực tại. Chúng ta muốn người Việt Nam nổi tiếng nhưng phần lớn chúng ta không muốn làm. Chúng ta thích nhân tài hơn nhân lực, trong khi nhân tài chỉ là số ít và không bền vững cho sự phát triển, còn nhân lực là số đông và là lực lượng chủ chốt trong bất cứ lĩnh vực nào. Ví như chúng ta có rất ít người Việt ra làm việc ở nước ngoài, nhưng chúng ta lại luôn muốn có người Việt Nam nổi tiếng trên thế giới. Trong khi nếu chúng ta tập trung đưa người Việt ra nước ngoài thì trong số hàng ngàn người ấy chắc sẽ có vài người nổi tiếng. Chúng ta luôn bày tỏ lòng yêu nước nhưng không muốn con mình đi nghĩa vụ quân sự.

Cuối cùng, dù là vô tình nhưng Đông đã góp phần làm cho thế giới biết nhiều hơn về Việt Nam, chúng ta cảm ơn Đông vì điều này.

Nhận xét

Đăng nhận xét